Reinigende behandelingen

Deze behandelingen zijn fysico-chemisch van aard. Naast agitatietechnieken zoals schrobben, schuren, spoelen, afspuiten, enzovoort, gebruiken we chemische producten (reinigers). Een afdoende reiniging voorafgaand aan het ontsmetten is een vereiste. Een instrument ontsmetten (kiemvrij maken) heeft pas zin als het eerst schoon is, dus als er geen vuilresten meer aan zitten.
Gebruikte materialen kunnen na afdoende reiniging proper worden weggezet. In gebruik nemen vergt dan een minimale voorreiniging en daarop volgende ontsmetting. Praktisch gezien gebruiken we zure, alkalische of neutrale reinigers met de hulp van mechanische agitatie:

schuren/schrobben:
- glaswerk, plastic : plastic borstels met synthetische haren
- houtwerk : borstels
- houten tonnen : scherpe steentjes
afspoelen, afspuiten met water: tuinslang, hogedrukreiniger

Er is bij schuren en schrobben altijd een dilemma. Goed schrobben maakt schoon, maar veroorzaakt ook krassen waarin zich later vuil en micro-organismen kunnen ophopen. Hout, maar ook glas en roestvast staal, is daarvoor gevoelig.

De T.A.C.T. – regel is hier van toepassing: Temperatuur, activiteit en concentratie staan in rechtstreekse verhouding tot de reinigingstijd:

Temperatuur van de reiniger
Activiteit ofwel de kracht waarmee gereinigd wordt, dan wel de toegepaste druk
Concentratie van de reiniger
Tijdsduur van de reiniging

hebben invloed op het effect: Hoe hoger T, A of C des te korter de reinigingsduur om hetzelfde reinigende effect te bekomen.

Denk aan de veiligheid:

Vaak worden bij borstelen en schuren bijtende middelen gebruikt (zuren of basen).
Vanwege gevaar voor verwondingen aan huid of ogen dus steeds veiligheidskleding en veiligheidsbril dragen.
Bij aanmaak van verdunningen steeds werken vanuit de verdunning: eerst water nemen en pas dan het produkt al roerend toevoegen.
Nooit zure met alkalische reinigers mengen. Die reageren met elkaar en er is bijvoorbeeld gevaar voor het ontstaan van chloorgas!

Denk aan de juiste werkwijze:

Aanmaak reiniger in de juiste concentrati
Recipient voorspoelen met heet water
Voldoende lang spoelen/reinigen met reiniger
Naspoelen met (heet) water totdat alles geurvrij is

Overzicht reinigen

Zure reiniging berust op chemische afbraak. Vervuilende stoffen worden eerst gedenatureerd en daarna chemisch afgebroken.

Zure reiniger	Doel	Producten	Recipient
Organisch zuur	Verwijderen lichte verontreiniging (wijnsteen)	koud, 5010% citroenzuur koud, 5-10% azijnzuur koud, 5-10% mierenzuur	Algemeen
Anorganisch zuur	Verwijderen zware verontreiniging	koud, 2-5% zoutzuur koud, 2-5% salpeterzuur koud, 2-5% zwavelzuur	Glas, inox, fusten ontgroenen
Merkproduct	Verwijderen wijnsteen en hechtend vuil	2-3% Calgonit S vloeibaar ARR zuur B (zo kort mogelijk) (zijn ook ontsmettend)	Algemeen

Let op: Zink, aluminium en koper zijn NIET BESTAND tegen zure reinigers.

Alkalische reiniging berust op opzwellen van de vervuilende stoffen, vervolgens chemische afbraak, waarbij ontvetting plaatsvindt door verzeping van de vetten (zie hieronder).

Alkalische reiniger	Doel	Producten	Recipient
Product	—	koud, 2% kristalsoda (natriumbicarbonaat)	Nvt (waas)
Product	Verwijderen lichte verontreiniging	koud, 2% trisoda warm, 2% trisoda (natriumtrifosfaat)	Glas, inox, houten vat
Product	Verwijderen zware verontreiniging	tot 90^o C, 5% natriumhydroxide (natronloog) + 2,5% kaliumhydroxide	Persdoeken
Merkproduct	Verwijderen hechtend vuil (vloeistof)	2-5%, 30 minuten: P3 Asepto, of Radic, of Purexol, of Calgonit DA	Glas, inox, kunststof
Merkproduct	Verwijderen hechtend vuil (vast)	2-5%, 60 minuten: Chempro, of P3-Gamo HD	Inox

Let op: De houdbaarheid van reinigende vloeistoffen is vaak minder dan een half jaar (zie verpakking). De houdbaarheid van vaste reinigers is meestal niet meer dan 2 jaar. Zie de verpakking.

De verzepingsreactie

In alkalisch milieu kunnen olie en vet aanzienlijke beter worden opgelost omdat hun reactieproducten (de vetzuur-restionen ook wel zepen genoemd), zowel hydrofobe als hydrofiele eigenschappen bezitten. De zeepmoleculen bestaan uit een staart en een kop. De staart wordt gevormd door een lange koolwaterstofgroep (is hydrofoob, waterafstotend); de kop wordt gevormd door een organische zuurgroep (is hydrofiel, waterminnend).

Deze vetzuur-restionen (zepen) hebben een reinigende werking doordat ze nog niet verzeepte olie en vetpartikels inkapselen en in oplossing brengen.

Zoals hierboven vermeld bevatten alkalische reinigers, naast de basen die ze bevatten (opzwellen vuil, verzeping), ook nog andere stoffen die ervoor zorgen dat het vuil in oplossing blijft. Eén van deze belangrijke toevoegingen zijn de “oppervlaktespanningsverlagers”.
Oppervlaktespanning is een natuurkundig verschijnsel waarbij het oppervlak van een vloeistof aan een vloeistof-gas of vloeistof-vast overgang zich gedraagt als een veerkrachtige laag, waardoor het oppervlak zo klein mogelijk probeert te zijn. Zoals bijvoorbeeld bij een watedruppel, die als bolle druppel op een glasplaat blijft liggen; terwijl een oliedruppel (lage oppervlaktespanning) de neiging heeft om uit te vloeien.
Door de oppervlaktespanning kunnen sommige insecten op het water “rijden”, zoals de Schaatsenrijder. Zeer lichte voorwerpen zinken bovendien niet als zij het oppervalk va het water niet doorboren..

Oppevlaktespaningsverlagers zijn tensioactieve stoffen (tensiden, detergenten), zoals wasmiddelen, die de natuurlijke oppervlaktespanning verlagen. Daardoor komen olie en vetdeeltjes gemakkelijker los van een vervuild oppervlak (vat, wijnmakersgerei).