Ontsmettende behandelingen
Het moet duidelijk zijn dat ontsmettende behandelingen alleen zin hebben na degelijke is reiniging. Vuil en micro-organismen kunnen zich immers verschansen in vuilresten. Om ze aan te kunnen pakken moeten ze bereikbaar zijn. Daarom moeten eerst vuiresten worden verwijderd (reiniging).
Ontsmettende behandelingen zijn chemische of fysische behandelingen die dus ná een voorafgaandelijke reiniging worden toegepast. Organisch vuil kan bovendien de ontsmettingsvloeistof inactiveren.
Ontsmettende behandelingen hebben tot doel alle aanwezige micro-organismen (bacteriën, gisten, schimmels) te doden.
Er bestaan verschillende soorten ontsmettingsbehandelingen:
- chemisch: gebruik van chemische ontsmettingsmiddelen, het fysisch aspect blijft beperkt tot een spoeloperatie.
- fysisch: door middel van warmte of U.V. stralen.
Chemische ontsmetting
Het mechanisme van de ontsmettende behandeling berust op de afbraak (denaturatie) van de celstructuur van micro-organismen, meestal van hun celwand.
De meeste alkalische reinigers (merkproducten) bevatten natriumhypochloriet (NaOCl) en zijn naast reiniger daardoor ook desinfectans. Het zijn meestal vloeibare, snelwerkende produkten die zowel ontsmetten als reinigen.
Normale werkwijze:
- Veiligheidskleding dragen
- Aanmaak ontsmettingsmiddel in de juiste concentrati
- Werken volgens de handleiding
Opgelet:
- Nooit peroxide met alkalische reinigers of zoutzuur mengen: gevaar voor chloorgas.
- Nooit sterk schuimende of hechtende produkten gebruiken, zoals Biguanide (chloorhexidine) of kwaternaire ammoniumverbindingen.
- Halogeenhoudende produkten (chloor bevattend) NOOIT in contact brengen met hout of kurk. Dit in verband met mogelijke latere vorming van chlorofenol of trichloroanisol (TCA), die verantwoordelijk zijn voor de bekende “kurk”geur of -smaak.
Type | Chemische naam | Producten | Recipient |
Chloor | 5% natriumhypochloriet: NaOCl 5% calciumhypochloriet: Ca(OCl)2 |
Javel | Alle, uitgezonderd hout en kurk (gevaar TCA) |
Peroxide | Waterstofperoxide: H2O2 | P3 Sopuroxid 15 | Alle |
Perazijnzuur | CH3COOH | Oxonia | Alle |
Alcohol | Ethanol Iso-propanol |
Diverse producten | Alle |
Zwavelwiek
|
Zwavel: S (bij verbranding ontstaat SO2) |
Zwavelwiek
|
Alle, maar vooral houten en kunststof vaten |
Kalium(meta)bisulfiet of kaliumpyrosulfiet Kaliumdisulfiet of KDS |
Kaliummetabisufiet: K2S2O5 Te gebruiken in combinatie met citroenzuur (0,5 gr/L) |
KDS of kaliummetabisulfiet | Alle
|
De chemische ontsmetting kan ook gebeuren door middel van “perazijnzuur” (merkproduct: Oxonia).
Het product bevat waterstofperoxide en is aangezuurd met azijnzuur. Beide reageren tot
perazijnzuur, een zeer sterk ontsmettingsmiddel dat micro-organismen doodt.
Het is een vloeibaar, snelwerkend product dat ontsmet maar niet reinigt.
Opgelet: Oxonia is beperkt houdbaar en verliest zijn werking door verouderen.
Bij opslag dient de schroefdop lichtjes los te zitten zodat de vrijgekomen zuurstof kan ontsnappen.
Chemische ontsmetting kan ook door middel van vloeibare alcoholen bij een concentratie van meer dan 70 %
Voornaamste gebruikstoepassingen:
- Ontsmetten van kunststof vaten tot in de scheurtjes, zeer effectief
Toepassen 20 minuten bij 20 °C (kamertemperatuur) - Ideaal voor het plaatselijk desinfecteren van kleine zones of klein gereedschap
Toepassen door middel van een handsproeier,enkel door bevochtiging
Ontsmetten door middel van een met citroenzuur aangezuurde oplossing van kaliumdisulfiet (sulfietoplossing) in water is misschien het meest bekend. Kaliumdisulfiet = kaliumpyrosulfiet = kaliumbisulfiet:
Toepassing bij ontsmetting: 1 gram sulfiet per liter waarbij gevoegd 0,5 gram/L citroenzuur.
Door het aanzuren ontstaat het gas zwaveldioxide (SO2) dat de micro-organismen inactiveert. Toepassing als ontsmettingsmiddel kent kaliumdisulfiet bij algemene ontsmetting van niet poreus wijnmakersmateriaal: flessen, mandflessen, kunstof vaten, waterslot, enz.
Let op: Ook bij het wijnmaken wordt kaliumdisulfiet gebruikt, alleen in veel lagere concentraties. Het remt of voorkomt dan de ontwikkeling van micro-organismen, voorkomt oxidatie van geur en smaakstoffen, speelt een rol bij de smaakvorming en kan in sommige gevallen een lichte oxidatie ongedaan maken doordat het aceetaldehyde bindt, dat de kenmerkende geur van overrijpe appeltjes heeft.
Ontsmetten door middel van sulfamidezuur, een 0,1-0,5 % sulfamidezuuroplossing in water, is een goede oplossing voor het ontsmetten van allerlei (klein) materiaal dat regelmatig wordt gebruikt.
Het dient in een kunststofcontainer te worden bewaard en moet elke maand worden vervangen.
Normale werkwijze: de veiligheidsrichtlijnen in acht nemen.
Fysische ontsmetting
Van fysische ontsmetting spreken we, als bij sterilisatie gebruik gemaakt wordt van hoge druk, verhitting door stoom of andere warmte, en door straling of UV-licht. Bij verhitting dient men altijd eerst na te gaan of het te ontsmetten materiaal de hoge temperatuur aankan.
Stoomreinigen
Het mechanisme van de ontsmetting door middel van stoomreinigen berust op denaturatie door middel van hoge temperaturen. Stoom uit de stoomreiniger is 145°C heet en maakt hardnekkig vuil los, zoals vet, olie en kalk (reinigen). Omdat door de hoge temperatuur ook micro-organismen doodt, is stoomreinigen ook geschikt om te ontsmetten.
Stoom is tevens milieuvriendelijk (werkt zonder chemische toevoegingen), ontgeurend, maar ook gevaarlijk voor lijf en leden.
Desinfectie door UV-c straling
De zon produceert de UV straling. Er bestaan drie vormen van UV straling. De UV-c bereikt het aardoppervlak niet. Het betekent dat, dit alleen in kunstmatige vorm door middel van een (ontladings) lamp kan worden verkregen. Licht, maar ook straling die buiten het zichtbaar spectrum is, gaat rechtlijnig. Dat maakt dat deze vorm van desinfectie alleen goed functioneert op oppervlakten die beschenen kunnen worden. Deze vorm van sterilisatie vind je terug in de praktijk van: vliegtuig luchtbehandeling, voedsel industrie, ziekenhuis luchtbehandeling, laboratorium, vijverfilters, waterzuivering enz. Omdat de UV-c niet alle oppervlakten kan bereiken wordt het als een aanvullende vorm van desinfectie gezien.
Voordeel van het gebruik van UV-c:
- Geen rest product,
- Geen input materiaal,
- alleen elektriciteit,
- Neutrale werking.
Nadeel:
- Kan niet gebruikt bij aanwezigheid van mensen,
- Lampen hebben een eindige levensduur,
- Armaturen zijn specifiek en dus kostbaar.
De UV-c straling vernietigt het DNA van de micro-organismen.
Grootschalige toepassingen zijn alleen mogelijk in totaal afgesloten ruimtes. De meest recente toepassing is het desinfecteren van ziekenhuis ruimtes door middel van een UV-c robot die zich door de gangen beweegt. Dit is alleen mogelijk wanneer er geen mensen aanwezig zijn.
Het corona Covid-19 virus blijft op RVS en op harde kunststoffen lang leven. Voor de desinfectie van oppervlaktes in de wijnmakerij en wijnkelder is deze vorm geschikt.
De compatibiliteit van materiaal, reiniger en methode bij reiniging of ontsmetting
Als we onze materialen gaan behandelen dienen we rekening te houden met de fysische en chemische weerstand van het materiaal ten opzichte van de produkten en methodes die we toepassen.
Reinigen of ontsmetten van materiaal is natuurlijk zinloos als het materiaal daardoor onbruikbaar wordt door vormveranderingen, kwaliteitsveranderingen en zelfs stukgaan van het materiaal.
Een paar voorbeelden daarvan:
- Koper, brons, messing krijgt kratervormige putjes als het geëtst wordt met een sterk zuur
- Kunststof wordt hard en gaat scheuren vertonen door te sterke alkalische reiniging
- Hout en kurk kunnen bij gebruik van chloorhoudende of broomhoudende producten een bron zijn van latere TCA of TBA-besmetting (geur van “kurk”)
- Als een oppervlak zachter is dan de borstel waarmee het wordt gereinigd, ontstaan krasjes waarin zich later weer vuil en micro-organismen kunnen ophopen
- Een hogedrukreiniger kan bij te hoge druk glas, staal en beton beschadigen
- Alkalische stoffen én sterke zuren kunnen cement en beton aantasten