Bodembedekkers

Doel

Bodembedekkers spelen een belangrijke rol bij het verbeteren en instand houden van een bodem door organisch materiaal en/of stikstof toe te voegen en bodemerosie tegen te gaan. Met de juiste keuze van de onderbegroeing kunnen de volgende doelen worden gerealiseerd;

Wortelzone:

• Noodzakelijke grondbewerking: openbreken van de grond;
• Stabiele kruimelstructuur in de bovengrond, humusgehalte (2-4%);
• Humus en vegetatiebeheer: toename organische massa en stikstof;
• Minder verdichting van bodem;
• Geen grenslagen;
• Goede worm activiteit.

Water/luchthuishouding:

• Verbeterde doorlaatbaarheid van de bodem;
• Verbeterde opslag van water en voedingsstoffen;

Daarnaast kunnen bodembedekkers bodemerosie voorkomen.

Soorten

Bodembedekkers kunnen worden verdeeld in drie groepen;

• grasachtigen,
• vlinderbloemigen/peulen ("legumes") en
• niet-vlinderbloemigen.

Wanneer het doel van de bodembedekker bekend is, dan kan de meest optimale keuze worden gemaakt (zie de  tabellen onderaan het artikel). Tegenwoordig zijn ook kant en klare mengelingen beschikbaar.

Grasachtigen

Grassen

Grassen hebben een fijn, vezelig wortelsysteem dat goed geschikt is om de grond vast te houden en de structuur te verbeteren. Grassen leggen geen stikstof afkomstig uit de atmosfeer vast. maar halen stikstof uit de grond waardoor zij geschikt zijn om een stikstof overschot te verminderen en de groei van druiven te temperen.

Voorjaarsgranen

Voorjaarsgranen worden bij voorkeur aan het einde van de zomer of in de vroege lente geplant. Zij zorgen voor een goede bodembedekking en geven, na omploegen, de grootste hoeveelheid biomassa voor de bodem

Wintergranen

Wintergranen zijn zeer veelzijdig. Indien geplant in de zomer, zullen ze dik groeien als bescherming tegen de koude. Geplant in de herfst zorgen ze voor een goede bescherming tegen bodemerosie gedurende de winter en de lente. Ze kunnen ook worden gebruikt als windscherm, of na maaien, als langzaam vrijkomende bemesting.

Grassen voor warme klimaten

Grassen voor warme klimaten, zoals sorgo en gierst, kunnen het best worden geplant in een warme bodem gedurende juni, juli en augustus. Ze zijn zeer gevoelig voor vorst (wat een natuurlijke manier is om deze gewassen weer te verwijderen). Zowel ondergronds als bovengronds is de groei weelderig. Maaien op een hoogte van 15 cm om hergroei te bevorderen. Soms is enige stikstof nodig voor een goede groei.

Vlinderbloemigen

Vlinderbloemigen zijn in staat om stikstof uit de lucht vast te leggen. De opnamecapaciteit verschilt per soort, maar over het algemeen leggen soorten die in de hoogte groeien meer stikstof vast. Soorten als klaver zijn ook geschikt om een stikstof overschot in de bodem te reduceren.
De vrijgave van stikstof kan onregelmatig zijn. Een overschot van stikstof laat in het seizoen kan leiden tot een sterke vegetatieve groei en een slechte fruit rijping.

Sommige vlinderbloemigen, zoals luzerne of rode klaver, hebben Daarnaast zijn vlinderbloemigen geschikt als bescherming tegen erosie, maar dit vereist meestal meer dan één groeiseizoen.

Niet-vlinderbloemige breedbladige gewassen

Deze breedbladige gewassen kunnen geen stikstof uit de lucht vast leggen, maar ze kunnen grote hoeveelheden vastleggen uit de bodem. De groei is slecht bij lage percentages stikstof in de grond of bij ernstige verdichting van de bodem. Deze gewassen zijn niet winterhard.

Laat deze gewassen geen zaad schieten omdat ze dan een ‘onkruid’ probleem zullen vormen.

Mengelingen

Door de positieve eigenschappen van verschillende plantsoorten te combineren in een mengeling kunnen de voordelen worden geoptimaliseerd. Verschillende mengelingen zijn inmiddels beschikbaar.

Zaai elke 2 a 3 jaar opnieuw in om de soorten rijkdom te behouden.

De begroeing wordt hoog gemaaid of, bij voorkeur, plat gewalst. Walsen helpt met name in droge perioden de planten de overleven terwijl tegelijkertijd de (water) concurentie met de druivenstokken wordt verminderd.

Wolff-mischung 

Een speciaal mengsel dat als onderbegroeiing in wijngaarden of tussen ander klein en groot fruit kan worden gezaaid. In Duitsland bekend als "Wolff Mischung". Het mengsel bevat veel voedinginbrengende planten. Verder geeft het beschutting voor vogels, lokt bijen door een lange bloeiperiode en misleidt ongedierte (door de aanwezigheid van kruiden). Nadeel van de "Wolff Mischung" is dat deze vrij hoog opgroeid. De samenstelling bestaat uit (zie Feldsaaten Freudenberger, Biosaatgut): Alexandrinerklee 7,5 % Steinklee 7,5 % Esparsette 20,0 % Gelbklee 5,0 % Inkarnatklee 7,5 % Luzerne 7,5 % Perserklee 2,5 % Schwedenklee 2,5 % Winterwicke 25,0 % Bienenweidemischnung 5,0 % Gewürzfuttermischung 5,0 % Geadviseerde zaaihoeveelheid = 40kg/ha.

Rummel mischung

Begrünungsgemenge der Fa. Freudenberger-Saaten

De samenstelling bestaat uit;

• Rotklee 10,0 %
• Weißklee 13,0 %
• Perserklee 10,0 %
• Esparsette 10,0 %
• Gelbklee 7,0 %
• Luzerne 10,0 %
• Hornschotenklee 10,0 %
• Wiesenrispe 3,0 %
• Lieschgras 10,0 %
• Deutsches Weidelgras 7,0 %
• Rotschwingel 3,0 %
• Wildkräutergemenge 7,0 %

Zaai elke 2 a 3 jaar opnieuw in om de soorten rijkdom te behouden. Geadviseerde zaaihoeveelheid = 30kg/ha.

Keuze voor de bodembedekker

Table 1. Selecting a Cover Crop.

Function of the Cover Crop	Best Choice for Cover Crop
Nitrogen production	Red clover or vetch
Nitrogen scavenging	Fall uptake – oilseed radish and other brassicas, oats Winter/spring uptake – rye, winter wheat
Weed suppression	Oilseed radish and other brassicas, winter rye Buckwheat
Nematode suppression1	Cutlass mustard Sudans/sorghums – Sordan 79, Trudan 8 Pearl millet – CFPM 101 Marigold – Crackerjack, Creole Oilseed radish – Adagio, Colonel
Soil structure building	Oats, overwintered winter rye
Compaction elimination	Alfalfa, sweet clover
Biomass return to soil	Fall – oats, oilseed radish Summer – millets, sorghum, sudan
Erosion protection  (wind or water)	Winter rye, winter wheat, ryegrass (well established)

 

1. Nematode suppression is specific to the variety of cover crop and the species of nematode.

 

Table 2a. Characteristics of Cover Crops; Grasses.

Grasses	Spring cereals	Winter wheat	Winter rye	Sorghum sudan	Pearl millet	Ryegrass
Seeding Rate  kg/ha1	100-125	100-130	100-125	50	4	12-18
Seeding Time	Mid-Aug-Sept	Sept-Oct	Sept-Oct	Jun-Aug	Jun-Aug	Apr-May or Aug-early Sept
Min. Germination  Temp. C (F)	9 (48)	3 (38)	1 (34)	18 (65)	18 (65)	4.5 (40)
Nitrogen: Fixed (F) or Scavenged (S)2	S	S	S	S	S	S
Overwintering Characteristics	killed by heavy frost	overwinters very well	overwinters very well	killed by frost	killed by frost	annual, Italian partially survive;  perennial over-winters
Building Soil Structure	good	good	very good	good	good	very good
Weed Suppression	good	good	very good	good/fair	good/fair	fair/poor
Nematode Rating3  Lesion/rootknot	+/-	+/nh	+4/nh	nh3/-	nh3/nh3	-/-
Growth Rate	very fast	fast	very fast	very fast	fast	slow establishment
Root Type	fibrous	fibrous	fibrous	coarse fibrous	coarse fibrous	fibrous

 

Table 2b. Characteristics of Cover Crops; Broadleaf Legumes.

Broadleaf Legumes	Hairy vetch	Red clover	Sweet clover	Soybeans	Field Peas
Seeding Rate  kg/ha1	20-30	8-10	8-10	40-50	40-100
Seeding Time	Aug	Mar-Apr	Mar-Apr	Aug	Jul-early Sept
Min. Germination Temp. C (F)	15.6 (60)	5 (41)	5.5 (42)	8 (46)	5 (41)
Nitrogen: Fixed (F) or Scavenged (S) 2	F/S	F/S	F/S	F/S	F/S
Overwintering Characteristics	overwinters	overwinters	overwinters	killed by frost	killed by heavy frost
Building Soil Structure	good	good	good	poor	poor
Weed Suppression	fair/poor	fair	fair	good/fair	good/fair
Nematode Rating3  Lesion/rootknot	++/+	++/+++	-/-	+/+	-/-
Growth Rate	slow establishment	slow establishment	slow establishment	fast	fast
Root Type	tap with secondary fibrous	weak tap/ fibrous	strong tap	tap	weak tap/fibrous

 

Table 2c. Characteristics of Cover Crops; Non-legume Broadleaf

Non-legume Broadleaf	Buckwheat	Oilseed Radish6	Other Brassicas6  i.e. mustard, forage radish
Seeding Rate  kg/ha1	50-60	10-14	varies with species
Seeding Time	Jun-Aug	Mid-Aug-early Sept	Mid-Aug-early Sept
Min. Germination  Temp. C (F)	10 (50)	7 (45)	5-7 (41-45)
Nitrogen: Fixed (F)  or Scavenged (S)2	S	S	S
Overwintering Characteristics	killed by first frost	killed by heavy frost	species depend-ent, many killed by heavy frost
Building Soil Structure	poor	fair	fair
Weed Suppression	very good	very good	very good
Nematode Rating3  Lesion/rootknot	+++/nh	–3/-3	–3/-3
Growth Rate	fast	fast	fast
Root Type	weak tap/fibrous	moderate tap	moderate tap

Nematode Rating Codes: – = poor or non-host; + = ability to host; nh = non-hosts.

1. 100 kg/ha = 90 lb/ac.
2. Oilseed radish, buckwheat and the grasses do not fix nitrogen from the air but are scavengers of nitrogen from soil and manure applications.
3. Varietal differences in cover crop species may affect nematode reaction.
4. Rye whole season rating would be higher.
5. Some diseases caused by Pythium and Phytophthora can be more severe after legume cover cropping.
6. Oilseed radish and other Brassica crop residues can be toxic or allelopathic to subsequent crops if the following crop is planted too closely after incorporation of the cover crop. Allow the cover crop residues to break down or desiccate before planting the next crop.

Bronnen:

• Publication 360, Fruit Production Recommendations: Cover Crops, Ontario ministry of agriculture, food and rural affairs.
• Wichtige Begrünungspflanzen, Oekolandbau.de
• Dauerbegrünung im Weinbau, LVWO Weinsberg (2002)
• Dauerbegrünung im ökologisch orientierten Weinbau, LVWO Weinsberg (1999)
• Biowein von Rummel – ein Gläschen Nachhaltigkeit

Revisiedatum: 13/9/2013, Bart van Hest