Voorbereidingen voor de oogst

Augustus heeft met zijn hoge temperaturen de ontwikkelingsachterstand niet kunnen goedmaken. Door de sterk uiteenlopende neerslagverdeling tijdens onweersbuien ontstond er in verschillende vooral jonge wijngaarden hier en daar droogtestress. Lokaal is er ook weer hagelschade ontstaan.

Laat bloeiende wijngaarden liggen qua rijping op dit moment duidelijk achter op vroeg bloeiende. Niet weinige wijngaarden vertonen weer een sterkere aantasting van Oïdium. Ook Peronospora is duidelijk te zien. Dankzij bloesemresten en afgestorven plantdeeltjes zijn er vooral in compacte trossen oorwurmen te vinden. Compacte soorten hebben al een paar bessen platgedrukt. De eerste schimmelnesten zijn al te vinden.

Afbeelding 2. In een onweersbui omvergeblazen rijen druiven (Heidelsheim).

Afbeelding 1. Gezandstraalde wijngaard door kleine hagelstenen tijdens buien met orkaankracht (Kraichgau, 6-8-2013).

Zeer bepalend voor het verloop van de oogst zijn de weersomstandigheden in september.
Bij de opbrengstbeperkende correcties vormt het selecteren van gezonde trossen het zwaartepunt van het werk. Ook moet men op tijd beginnen met het voorbereiden van de oogst, zodat men ontspannen aan de herfst kan beginnen. Het bepalen van het oogsttijdstip moet zeer zorgvuldig gebeuren. Ondanks voldoende mostgewicht is het mogelijk dat de druiven fysiologisch nog niet rijp zijn. Ook moet men rekening houden met de wachttijd [van de gebruikte spuitmiddelen] en met de weersvoorspelling.
Principieel is het verstandig vanaf begin september de vogels weg te houden.

Oogstvoorbereiding

Zowel buiten als binnen de bedrijfsgebouwen moet het oogsten nu voorbereid worden. In de wijngaarden komt het er in de eerste plaats op aan de toestand van de bodem zodanig in orde te maken dat er optimale voorwaarden zijn voor de oogst en het transport van de trossen. Het wordt verder steeds belangrijker vooraf na te gaan of er voldoende personeel beschikbaar is voor de oogst.

Een steeds grotere rol bij de planning en de voorbereiding speelt de machinale oogst. Deze slagvaardige ‘oogstploeg’ stelt vele grote bedrijven in staat de werklast bij de oogst wat te verminderen en zo op een nog nauwkeuriger bepaald tijdstip te oogsten. Voorwaarde is echter dat zowel het binnenhalen – 1 machine oogst in 2 uur tijd 1 hectare druiven – als een vlotte verwerking tot in de puntjes geregeld zijn. Eventueel formeert men groepen die de oogst naar het verwerkingspunt brengen. Dat rijpheid en volledige oogstbaarheid gegeven moeten zijn, is duidelijk. Meld je tijdig aan voor het inplannen van de oogstmachine. Ondanks de verlichting van het werk blijft het oogsten met de hand bestaan voor speciale doeleinden.

Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat alle oogstmedewerkers over voldoende scherpe scharen en schone bakken kunnen beschikken. Ook moet men scharen en bakken in reserve hebben. Transportbakken en –apparatuur moeten schoon zijn en goed onderhouden.

Afbeelding 3. Kundige snoei en een lange levensduur leveren dit soort kunstwerken op.

Het plannen van de oogst

Voor het bepalen van het oogstmoment heeft de wijnboer al zijn kennis en ervaring nodig. Voor evenwichtige wijnen zijn rijpe en gezonde druiven noodzakelijk. Het verloop van de weersgesteldheid in september bepaalt in beslissende zin mede het oogstmoment. Maar de weersgesteldheid is ook bepalend voor het zich voordoen van rottingsverschijnselen (zure rotting – Botrytis in onrijpe druiven; en edele rotting – Botrytis in rijpe druiven zonder zichtbare schimmel), evenals voor een toename van het mostgewicht (d.w.z. soortelijk gewicht, respectievelijk graden Oechsle). Bij goed weer zijn toenames van 10 tot 20 Oechsle per dag geen zeldzaamheid.

Ook belangrijk voor het bepalen van het oogstmoment zijn de eisen die de marketingorganisatie stelt wegens het verlangde wijntype. Duidelijke afspraken voorkomen hier latere problemen.

Vooral voor de rode wijnsoorten moet er gelet worden op een groot aandeel gezonde druiven. Om bruinverkleuring van rode wijnen te voorkomen, is het daarom vaak nodig het beschimmelde van het gezonde oogstgoed te scheiden. Of deze scheiding tot stand komt door elke hulpkracht met twee bakken de wijngaard in te sturen, of door een ‘vooroogst’ en een ‘hoofdoogst’ te organiseren, hangt af van het bedrijf.
Het is belangrijk dat de oogsthulpen ongeschikt oogstgoed (beschimmelde trossen, onrijpe of lamstelige trossen) niet meenemen.

Het oogstmoment wordt bepaald door het tegen elkaar afwegen van de gezondheidstoestand, het mostgewicht (graden Oechsle), het zuurgehalte en het te verwachten weer tijdens de oogst. Het mostgewicht wordt bepaald met de refractometer of een mostweger (s.g.-meter). Het is daarbij belangrijk dat er een representatieve doorsnee gemeten wordt, en dat niet alleen de mooiste trossen voor de meting gebruikt worden.

Veel wijnboeren zijn lid van een vereniging of coöperatie, en zijn daardoor afhankelijk van het beleid van de verwerkingsorganisatie. Maar hier geldt ook: praat met de aldaar verantwoordelijke mensen over de situatie in de wijngaarden.

Afstervende stokken

Er zijn hier en daar stokken met de zwarthoutziekte te zien (scheuten verhouten niet, bladeren blijven heel lang hangen, blauwe soorten verkleuren tot donkerrood). Zodra je dit ziet moet je de aangetaste stokken beslist tot op het gezonde hout terugsnoeien.

Je moet er op letten dat Esca-stokken die in de loop van het jaar als zodanig gemerkt werden, gerooid of teruggesnoeid worden. Dode planten geheel uit de wijngaard verwijderen, wegens het waarschijnlijke gevaar van besmetting. Stokken met de bekende tijgersymptomen tot op 10 cm. terugsnoeien en de overblijvende stomp voorzien van een nieuwe plantstok en plantenkoker.

Het schadebeeld van Esca

in juli/augustus ontstaat er bladnecrose; de hele stok kan aangetast worden;
vroege bladval over de gehele stok;
plotseling afsterven van de stok;
het hout van de aangetaste stokken zit vol met zwarte gezwelletjes;
scheuten niet verhout, in de winter zwart;
druiven vol zwarte puntjes en evt. paars tot zwart verkleurd.

Afbeelding 4. Aantasting door Esca.

Bron: WINZERPRAXIS.DE © 2009 Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart
Werk in de Wijngaard 9, September 2013
Auteur: Tim Ochβner
Vertaling: PS