Na het moeizame verloop van de herfst 2013 is de vegetatiefase in tegenstelling tot 2012 pas laat afgesloten. De oorzaak hiervan was een gematigde maand november, wat de vorst betrof. De natte herfst gaat verder.
Weinig dagen met zon, steeds maar regen en af en toe dagen met mist hebben de met water verzadigde grond niet kunnen doen drogen. Het groeiseizoen 2013 werd met prachtige herfstkleuren afgesloten. Jammergenoeg rijpt hier en daar het hout wat minder goed af. Vooral in dit soort wijngaarden op een laat tijdstip snoeien en goed letten op groen en, na de vorst, zwart hout. Ook in dit jaar zijn er al wijngaarden gesnoeid. In plantenfysiologisch opzicht moet men echter de optimale winterrust van de stokken afwachten voordat men gaat snoeien. In de winter kan de wijnboer wat doen aan bijscholing en aan het analyseren van zijn bedrijfsvoering.
De bladval
In dit jaar gaf de bladval veel informatie over ziekten, gezondheid en houtrijping van de wijngaard. Door het late begin van het groeiseizoen 2013 hadden vooral zwaar belaste en laat geoogste wijngaarden niet altijd voldoende gelegenheid reservestoffen in het hout op te slaan. Het is een interessant verfschijnsel dat in dit jaar de slecht afgerijpte wijngaarden hun blad zeer lang hebben behouden. Let hier bij het snoeien op, en snoei geen bevroren scheuten. Zoals elk jaar geven de waarnemingen in de herfst belangrijke aanwijzingen. Gestresste wijngaarden verkleuren eerder en verliezen eerder hun blad. Zwart-bruin blad duidt op een verhoogde aantasting door mijten. In dergelijke wijngaarden beslist een mijtenbehandeling uitvoeren in het voorjaar. Ook dit jaar hebben sommige stokken hun blad wezenlijk langer vastgehouden dan de overige stokken in de wijngaard. Hiervan kan onder meer de zwarthoutziekte de veroorzaker zijn. Merk deze stokken en bespreek de symptomen met de wijnbouwadviesdienst. Als vaststaat dat het zwarthoutziekte is, wordt aanbevolen de stok terug te snoeien tot op het gezonde hout.
Ook mineralengebrek was in de herfst duidelijk te zien.
Snoeien als eerste kwaliteitsmaatregel
De wijnbouw wordt niet elk jaar opnieuw uitgevonden. Systemen die hun waarde bewezen hebben moeten in stand blijven. Echter, vooral voor oude wijngaarden moet men nadenken over de inmiddels veranderde eisen. Dat is temeer het geval wanneer de wijngaard een opbrengst geeft die ver onder of boven de toelaatbare hoeveelheid ligt. Hier moet dan een fundamentele verandering van het systeem plaatsvinden, omdat bij overproductie zowel de wijnkwaliteit als de wijnstok en in de derde plaats de wijnboer-zelf (door het werk aan de ‘groene oogst’) te lijden hebben.
De eerste beslissingen voor de opbrengst van 2014 worden bij de wintersnoei genomen. Met het aantal ogen per vierkante meter wordt de potentiële opbrengst bepaald. Deze ‘theoretische’ opbrengst is makkelijk te berekenen met de volgende formule:
- Aantal ogen/m2 x 10.000 m2 x Gemiddeld aantal trossen/scheut = Verwachte aantal trossen/ha.
- Verwachte aantal trossen/ha x Gemiddeld trosgewicht = Verwachte opbrengst in kilo’s/ha.
Voorbeeld voor Müller-Thurgau, met het aanbevolen aantal van 4 ogen/m2 en 2 trossen per scheut à 250 gram/tros:
- 4 ogen/m2 x 10.000 m2 x 2 trossen/scheut = 80.000 trossen/ha.
- 80.000 trossen x 0,25 kg/tros = 20.000 kg/ha.
Als je dus een Müller-Thurgauwijngaard met een rijafstand van 2 m. en een stokafstand van 1 m. snoeit op 8 ogen/stok en als alles verder normaal verloopt, heb je reeds in dit vroege stadium langs arbeidstechnische weg opbrengstbeperkende maatregelen genomen.
Het is belangrijk bij het snoeien te letten op een gezonde belasting van de stok. De grondregel is: snoeien op evenveel ogen als er in het afgelopen jaar uitgelopen en afgerijpt zijn. Hier moet de wijnboer het theoretische aantal ogen/stok afwegen tegen de toestand van de stok-zelf. Vertoonde de stok bij een correcte snoei in het vorige jaar toch een slechte groei en weinig afgerijpte scheuten dan moet hij dit jaar door een kleiner aantal ogen ontlast worden. Stokbehoud gaat vóór opbrengst. In principe moet je bij het snoeien reeds denken aan het snoeien in het volgende jaar. Alleen zo is op den duur het snoeien met zo weinig mogelijk snoeiwonden mogelijk. Belangrijk is stokopbouw naar boven te verhinderen.
Keuzecriteria voor vruchtdragende scheuten:
- Goed afgerijpte scheuten;
- Ideaal is 8 tot 10 mm dikte (potlood);
- Voldoende afstand tussen de ogen, anders risico van teveel ogen op een scheut;
- Rechtopgaande scheuten gebruiken;
- Ziektevrije scheuten hebben de voorkeur;
- Het vruchtbaarst zijn éénjarige scheuten op tweejarig hout;
- Zoveel mogelijk vrij van dieven;
- Geen wrijvingswonden.
Keuzecriteria voor vervangsnoei
- Soorten die aan de basis van het vruchtdragende hout [aan de kop, dus] goed uitlopen en een voldoende vruchtdragende scheut leveren, behoeven geen vervangsnoei.
- Vervanghout moet lager op de stam groeien dan vruchthout;
- Gezonde planten gebruiken;
- De vervangsnoei moet in het volgende jaar een goede opbouw van de stok garanderen;
- Letten op ziekten en schadelijke insecten;
- De wijnstok kan wonden actief dichten. Hij reageert op een verwonding met het uitdrogen van de bovenste laag cellen [van de wond]. Daarom moet het snoeien een goede sapstroom garanderen. Om het indrogen van sapstroombanen te verhinderen wordt in de wijnbouw- in tegenstelling tot de fruitteelt, waar men een scheut of zware tak uiteindelijk afsnoeit vlak boven de verdikking, de ‘Ast-Ring’, op de plaats waar de tak of scheut zich aan de stam hecht – op een veilige afstand van de stam afgesnoeid. Ook het verwijderen van afgesnoeide scheuten moet rustig en zorgvuldig gebeuren, om de overblijvende vruchtscheuten niet te beschadigen.(…)
- In geval van bevriezingsrisico van de scheuten wordt er één scheut extra niet afgesnoeid. Als deze uiteindelijk niet nodig is, wordt hij verwijderd.
Aangezien er bij het snoeien op veel zaken tegelijk gelet moet worden, kan het snoeien alleen gedaan worden door terzake kundige wijnboeren. In grote bedrijven wordt de stok [door professionele krachten] gesnoeid en worden de afgesnoeide scheuten door ingehuurde werkkrachten verwijderd. Elektrische en pneumatische scharen zijn in grote bedrijven belangrijk, omdat ze de armspieren van de wijnboer ontzien. Op zich gaat het snoeien er niet echt sneller mee. Als het ook maar enigszins mogelijk is, wordt er met het snoeien gewacht tot na de wintervorst.
Het losmaken van de ondergrond
De tijdens de groei en bloei ontstane verdichting in de grond kan alleen bij een voldoend droge grond aangepakt worden. Op dit moment is het diepploegen niet zinvol, omdat de bodem verzadigd is met water.
Bron: WINZERPRAXIS.DE © 2009 Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart
Werk in de Wijngaard 12, December 2013
Auteur: Tim Ochβner
Vertaling: PS